به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، متن مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در خصوص تهیه و تدوین دستورالعمل تشخصی بناهای شاخص و گردش کار تصویب آنها به شرح زیر است:

در راستاي اجرای وظايف محوله در بند۲ مصوبه مورخ ۹۳.۴.۲۳ شورايعالی شهرسازی و معماری ايران (موضوع ارزيابی مسابقات معماری) مبني بر تهيه دستورالعمل تشخيص بناهای شاخص و گردش كار تصويب آنها، ‌ نتايج بررسي طرح پژوهشي "تهيه و تدوين دستورالعمل تشخيص بناهاي شاخص" در جلسه مورخ ۹۶.۸.۸ شورايعالی شهرسازی و معماری ايران ارائه و دستورالعمل مذكور  به شرح ذيل مصوب شد. مقتضی است مراتب را به  نحو مطلوب به شهرداران و ساير مراجع مرتبط در استان منعكس فرمائيد.

مقدمه

با توجه به ضرورت تدوين معيارهاي تشخيص بناهاي شاخص و تدوين دستورالعمل هاي مربوطه به منظور ارتقاء كيفيت سازو كارهای نظارت بر فرآيند طراحي تا ساخت بناهاي شاخص و فضاهاي شهري و با استناد به وظايف محوله بند ۲ مصوبه شورايعالي شهرسازي و معماري ايران، ‌ مورخ ۹۳.۴.۲۳ موضوع ارزيابی مسابقات معماری مبني بر تهيه دستورالعمل تشخيص بناهاي شاخص و همچنين گردش كار تصويب آنها، ‌ دستورالعمل فوق در قالب آيين نامه اجرايي تدوين و مفاد آن از تاريخ ابلاغ برای كليه نهادهاي نظارتي و عملياتي طراحي، ‌ ساخت و اجراي بناها در شهرها لازم الاجرا خواهد بود.

ماده يك: تعاريف

۱.  بناهای شاخص: بناهايي كه به جهت فرم، ‌كالبد، ‌عملكرد، نوع مخاطب، مكان قرارگيری، ماهيت اجتماعی، فرهنگی و ويژگی‌های كيفی بر سيما و منظر پيرامون خود موثر می‌باشد.

۲. وجوه سازنده معماری: مؤلفه‌های تعيين كننده اثر معماری كه شامل سه وجه طرح، موضوع و موضع می‌باشد.

۳. موضوع معماري: شامل سه وجه "معنايي"، "كاركردي"و "كالبدي" به شرح زير است:

- بعد آيينی – اعتقادی: اماكن متبركه

- بعد اجتماعی – فرهنگی: شامل مراكز فرهنگي، ‌تجاری، آموزشی، حکومتی، اداری دولتی یا خصوصی، مکان‌های ورزشی، فضاهای باز شهری از جمله میادین، گردشگاه‌ها، مراکز تفریحی و بناهای نمادین

- بعد فيزيكی: مجتمع‌های مسكونی، ‌ تجاري خرد مقياس، مراكز صنعتي، پايانه‌های حمل و نقل، مراكز بهداشتی و درمانی، ‌ مراكز نظامی و مراكز خدمات شهری

- وجه كاركردی: با مقياس "عملكرد بنا" و "ميزان ماندگاری" آن مرتبط بوده و شامل:۱-  ميزان بهره‌برداری عمومی (فضاهای عمومی مانند، ميدانها، خيابانها و پارك‌های شهری و فضاهای نيمه‌عمومی مانند، ‌ مراكز اداری، ‌ خدماتی، آموزشی، فرهنگی، ‌ از قبيل شهرداري‌ها، مدارس، ‌دفاتر پست، بيمارستان‌ها، ايستگاه‌های مسافري و پاركينگها)، ۲- حوزه نفوذ (فراملي، ‌ ملي، منطقه اي، استانی، ‌ شهری، ‌ ناحيه‌ای و محله‌ای) ‌ و ۳- ماندگاري كاركرد (اماكن متبركه، ساختمان‌های مهم حكومتی و دولتی، ايستگاههای اصلی راه آهن و فرودگاهها، تأسيسات صنعتی زيربنايی، ‌بناهای يادبود، مراكز عمومی فرهنگی در مقياس شهری يا ملی) می‌باشد.

- وجه كالبدي: شامل سطح اشغال، تراكم وارتفاع‌  (اندازه كالبد) مي باشد.

۱. موضع معماری: بستري كه بنا در آن ساخته مي شود. ويژگي هاي بستر معماري شامل وجوه كيفي و ابعاد كمي بوده و شامل موارد زير است :الف- كيفيات جغرافياي طبيعي مكان: ويژگي هاي طبيعي بستر طرح در چشم اندازهاي طبيعي و در محيط هاي ساخته بشر بوده و عبارت اند از، ‌ مكان هاي داراي ويژگي هاي طبيعي خاص، مكان هاي واسط بصري بين مناطق شهري و پديده هاي طبيعي، مكان هاي داراي ديد مناسب به پديده هاي مطلوب طبيعي، مكان هاي در معرض ديد و‌ مكان هاي مؤثر بر بستر طبيعي پيرامون.

- كيفيات برخاسته از جغرافياي محيط مصنوع: ويژگي هاي كيفي مكان مؤثر بر بنا شامل وجوه معنايي (مكانهاي با ارزش معنوي و مقدس، ‌ طبيعي، فرهنگي و اجتماعي و ميراث ناملموس)، كاركردي(شهري، ناحيه اي، ‌ محله اي)، كالبدي (موقعيت مكانهاي مختلف در ساختار فضايي شهرها) مي باشد.

۱. معاونت معماري و شهرسازي ادارات كل راه و شهرسازي استانها می‌باشد.

ماده دو: ملاك های تشخيص شاخص بودن يك پروژه

۱. ملاک‌های موضوعی

الف- وجوه کیفی شامل: وجوه معنایی (آیینی، اجتماعی، فرهنگی و ابعاد فیزیکی) می‌باشد.

ب-  وجوه كمی شامل: وجوه كاركردي (از حيث بهره‌برداری عمومی، حوزه نفوذ، ماندگاری كاركرد) و وجوه كالبدی (سطح اشغال، تراكم، ارتفاع) می‌باشد.

۲. ملاک های موضعی

الف- وجوه کیفی بستر معماری شامل: موقعیت تاریخی، موقعیت فرهنگی، کیفیات جغرافیایی محیط طبیعی (خصوصیات فیزیکی و طبیعی بستر) می‌باشد.

ب-  وجوه كمي شامل: وجوه كاركردي (از حيث بهره برداري عمومي، حوزه نفوذ، ماندگاري كاركرد) و وجوه كالبدي (سطح اشغال، تراكم، ارتفاع) مي باشد.

جدول ۱. ملاك‌های موضوعي

جدول۲- ملاک‌های موضعی

ماده سه: ضوابط تشخيص ملاك‌ها‌ شاخص پروژه‌های معماری

۱. بناهايي كه عموماً‌ در بخش دولتي ساخته مي‌شوند و با توجه به مقياس آنها از نظر كاركردي و كالبدي واجد ارزش فراملي، ‌ ملی و منطقه‌ای می‌باشند. مانند: وزارت‌خانه‌ها و سازمان‌های مركزی دولتی (استانداری، ‌فرمانداری، شهرداری و...)، ساختمان‌های مركزی بانك‌ها، سفارتخانه‌ها، ‌ ‌فرودگاهها، ايستگاههاي اصلي راه آهن شهرها، ترمينال هاي شهري، استاديوم ها، ورزشگاههاي بزرگ، پرديس ها و دانشگاهها با اهميت ملي و استاني، مراكز فرهنگي، موزه ها و مراكز اسناد، تالار هاي فرهنگي، سينماها وتئاترها ‌(در مقياس شهري)، مراكز انتظامي و نظامي اصلي شهرها، بيمارستانها و مراكز درماني بزرگ، ‌مصلي ها، مساجد اصلي شهر، بناهاي يادمان شهري، دروازه ها، ‌ آرامگاههاي بزرگان، ‌ هتل هاي بزرگ و مراكز توريستي با اهميت، مراكز تجاري بزرگ و پروژه هاي طراحي شهري، ‌پروژه هاي شاخص مي باشند.

۲. بر اساس مفاد ماده يك و جدول شماره ۱، چنانچه موضوع پروژه هاي معماري، به لحاظ وجه معنايي، كاركردي (ميزان عموميت، ‌ حوزه نفوذ، ماندگاري) وكالبدي (سطح اشغال، ‌ تراكم، ‌ ارتفاع) در مرتبه بالاتري قرار گيرد، ‌ آن پروژه شاخص مي باشد.

۳. مواضع تعريف شده در طرح هاي فرادست (مراكز شهري، پهنه هاي ارزشمند، مجموعه هاي ورزشي در مقياس شهري و پهنه هاي ويژه)، ‌ مواضع پيرامون آثار، بافت ها و مراكز تاريخي و اماكن متبركه و حريم آنها و مواضع مجاور حريم هاي مورد نظر سازمان حفاظت محيط زيست، مواضع مؤثر بر ايجاد بناهاي شاخص ميباشند.

۴. بر اساس مفاد ماده يك و جدول شماره ۲، ‌ بستر پروژه هاي معماري، چنانچه به لحاظ كيفيات جغرافياي محيط طبيعي و واقع شدن در ساختار فضايي شهر (قلمروها، مسيرها، مراكز شهري، تقاطع مسيرها، ‌مانند چهارراهها) در مرتبه بالاتري قرار گيرد، پروژه معماري كه در آن ساخته مي شود شاخص ميباشند.

۵. موقعيت قرارگيري زمين نسبت به شريان ها، ‌ درجه شريان ها، همچنين موضوع پروژه اي كه در آنها احداث شود، ‌ از عوامل تأثير گذار بر وضعيت ترافيكدر اين شريان ها خواهد بود. با توجه به ميزان تأثير گذاري (ايجاد بهبود يا اختلال در وضعيت ترافيك) موقعيت بستر طرح بر ميزان نقش آن در شاخص شدن پروژه تأثير گذار است.

ماده چهار: فرآيند ساز و كار تشخيص پروژه هاي شاخص

۱. پروژه‌هاي شاخص موضوعي (بند ۱، ‌ ماده ۳) لزوماً در كميته "تخصصي معماري، طراحي شهري و بافتهاي واجد ارزش (فني ۳) " مورد بررسي قرار خواهد گرفت.

۲.پروژه‌هاي شاخص موضوعي و موضعي استاني در كميته‌هاي سيما و منظر (موضوع مصوبه مورخ ۲۵/۹/۸۷ شورايعالي شهرسازي و معماري ايران) مورد بررسي قرار خواهد گرفت.

- تبصره: براساس مواضع واجد ارزش و منطبق بر ملاك ها و معيارهاي شاخص بودن (مطابق با فهرست موضوعي و موضوعي ماده ۳ ) نقشه پهنه بندي شهرها به جهت تكميل فرآيند تشخيص، ‌ توسط كميته سيما و منظر شهري تهيه و مورد تصويب قرار خواهد گرفت.

۳. نظارت بر فرآيند طراحي(بررسي تخصصي، ‌برگزاري مسابقه يا انتخاب مشاور) و اجراي پروژه هاي شاخص بر عهده دبيرخانه كميته هاي ارتقاء كيفي سيما و متظر شهري بوده و گزارش اقدامات توسط دبيرخانه به كميته" تخصصي معماري، طراحي شهري و بافتهاي واجد ارزش (فني ۳) " ارسال مي گردد.

- تبصره: بنا بر ضرورت بازنگري اعضاء كميته ارتقاء كيفي سيما و منظر شهري مصوب مورخ ۲۵/۹/۸۷ شورايعالي شهرسازي و معماري ايران، ‌ نماينده متخصص (معماري، طراحي شهري) استانداري به اعضا اضافه مي گردد.

۴. در خصوص پروژه هاي موضوعي واجد ارزش ملي يا فراملي پس از طي فرآيند بررسي در "كميته تخصصصي معماري، طراحي شهري و بافتهاي واجد ارزش(فني۳)" مي بايست جهت برگزاري مسابقه به دبيرخانه دائمي مسابقات معماري و شهرسازي ارجاع گردد.

- تبصره: در صورت صلاحديد كميته فوق مبني بر عدم برگزاري مسابقه مي بايست مشاور اصلح جهت طي فرايند طراحي، توسط كميته مربوطه تعيين گردد.

۵. در خصوص پروژه هاي موضوعي و موضعي در سطح استانها فرآيند طراحي تا ساخت پروژه، به تشخيص و پيشنهاد كميته‌هاي "ارتقاء كيفي سيما و منظر شهري" صورت پذيرد.

- تبصره: دبيرخانه شورايعالي شهرسازي و معماري ايران مكلف است نتيجه پايش فرآيند بررسي و تشخيص بناهاي شاخص در كميته هاي" ارتقاء كيفي سيما و منظر شهري و كميته تخصصي معماري، ‌طراحي شهري و بافتهاي واجد ارزش (فني ۳)"را ظرف مدت يك سال، جهت تصميم گيري هاي بعدي به شورايعالي شهرسازي و معماري ارائه نمايد.

- بنا به ضرورت شناسايي بناهاي واجد ارزش و تعيين ملاك ها و معيارهاي طراحي بناهاي شاخص، دبيرخانه شورايعالي شهرسازي و معماري ايران در اين خصوص اقدام و بعد از تأييد كميته تخصصي معماري، ‌طراحي شهري و بافت هاي واجد ارزش (كميته فني ۳)نتيجهبه شورايعالي شهرسازي ومعماري ارائه شود.

- همچنين شناسايي بناهاي واجد ارزش در استانها بر عهده دبيرخانه كميته هاي ارتقاء كيفي سيما و متظر شهري بوده و گزارش اقدامات توسط دبيرخانه‌ها به كميته" تخصصي معماري، طراحي شهري و بافتهاي واجد ارزش (فني ۳) " ارسال مي‌شود.